Περί 12/1/2021

Ένα ακόμη μάθημα η χθεσινή μέρα (12/1/2021). Από τη μία, οι πολύ θερμές, για Ιανουάριο, αέριες μάζες που προϋπήρξαν της διαταραχής. Kάτι αντίστοιχα ακραίο είχαμε να δούμε από το 2009-10 όπου τότε όμως δεν υπήρξε κάποια διαταραχή. Από την άλλη, μια Short Wave Trough που θα μας επηρέαζε κινούμενη από δυτικά προς ανατολικά κατά την διάρκεια της ημέρας (12/1) και το ψυχρό μέτωπο το οποίο θα περνούσε πάνω (και) από την Αττική τις μεσημβρινές ώρες (γύρω στις 2-3) με το κέντρο του χαμηλού να είναι πολύ κοντά.

Το προγνωστικό τεφίγραμμα για την περιοχή, αποκαλυπτικό. Εξαιρετική διάτμηση του ανέμου καθ'ύψος, τόσο σε ένταση όσο και σε κατεύθυνση, αρκετή διαθέσιμη ενέργεια, ξηρά μεσαία στρώματα, υψηλό EL με το μεγαλύτερο μέρος του νέφους πάνω από την ισόθερμη των -20 βαθμών Κελσίου, κ.α. 

Μάλιστα, η ραδιοβόληση που έγινε λίγο πριν την καταιγίδα, στο Ελληνικό, δεν δείχνει ότι κάτι απέκλινε από αυτά που είχαν προβλεφθεί.

Με SRH της τάξης των εκατοντάδων m^2/s^2, CAPE της τάξης των 1000 J/kg, LI -3.5 oC, TTI 53.7 oC και μικρό (αλλά "απαραίτητο" στη συνταγή για βίαια φαινόμενα) CIN χαμηλά, δεν υπήρχε περίπτωση κάποιος προγνώστης να μην δώσει την πιθανότητα για ισχυρή καταιγίδα με μεγάλο (διάμετρος άνω των 3 εκ.) χαλάζι κατά τόπους και ανεμοστρόβιλο. Μάλιστα, όσο αφορά το τελευταίο, στην παραπάνω ραδιοβόληση, βλέπετε πως το STP (Storm Tornado Parameter), που αποτελεί έναν πολύ "δυσκοίλιο" δείκτη, ο οποίος δύσκολα "ξεκολλά" από το 0*, είναι μη-μηδενικός με αυτά τα δεδομένα.

*Σε μια βάση δεδομένων με βάθος μισού αιώνα και ανάλυση εκατοντάδων ραδιοβολήσεων, το STP έχει υπάρξει μη-μηδενικό μόλις καμιά 20ριά φορές. Από τις πρόσφατες φορές που ήταν μη-μηδενικός και μπορεί να υπάρξει μια εποπτεία για το τι έγινε (π.χ. 9/11/2016, 27/3/2015, 4/10/2019, κ.α.) σε όλες πλην μίας (23/1/2019), σημειώθηκε σίφωνας ξηράς/θαλάσσης ή funnel και σε ορισμένες περιπτώσεις, παραπάνω από ένας.

Αυτό που αναμενόταν (τουλάχιστον από εμένα), ήταν να ενεργοποιηθεί η "μύτη" της γραμμής λαίλαπας, λίγο πάνω από την μαύρη γραμμή στον παρακάτω χάρτη των εκκενώσεων. Μια χούφτα εκκενώσεων εκεί, δείχνει πως αυτό, οριακά δεν συνέβη, με τη γραμμή να ενεργοποιείται βορειότερα τελικά και να έχουμε μια τυπική καταιγίδα με ελάχιστα ηλεκτρικά, πολύ μεγάλες σταγόνες στους παροδικούς όμβρους που σημειώθηκαν (δείγμα της αστάθειας), και ψιλό χαλάζι ανάμεσα σε αυτές κατά διαστήματα. Μια, πραγματικά, τροπική συμπεριφορά στα μέσα του Γενάρη.

Πηγή Χάρτη: LightningMaps.org
 

Ποιοι ήταν οι αστάθμητοι παράγοντες; Η πολλή σκόνη και ο θυελλώδης ΝΔ άνεμος στα ψηλότερα στρώματα. 

α) ΝΔ άνεμος. Δεν έχει χαρακτηριστεί τυχαία ο άνεμος του "όλα ή τίποτα" για την Αττική. Στο παρελθόν με αυτόν στα ψηλότερα στρώματα, έχουν υπάρξει εντυπωσιακές σαρωτικές καταιγίδες (π.χ. 26/1/2015) αλλά και το απόλυτο τίποτα. Στις 12/1, ο ΝΔ άνεμος στα ψηλότερα στρώματα συνδυαζόταν με ασθενή Ν/ΝΑ άνεμο στα χαμηλότερα. Η διαθέσιμη ενέργεια ήταν αρκετή αλλά ενδεχομένως να χρειαζόταν και άλλη δεδομένου ότι η ταχύτητα της καταιγίδας (βλέπε ραδιοβόληση παραπάνω) ήταν σχεδόν 50 κόμβοι (στις 5-10 μεγαλύτερες των τελευταίων 50 ετών στις διαθέσιμες ραδιοβολήσεις). Έτσι, φαίνεται πως αυτές οι ταχύτητες δεν άφησαν την "ουρά" της γραμμής λαίλαπας να προλάβει να οργανωθεί μπροστά μας. Αυτό, μπορούσε να το διαπιστώσει κάποιος και σε πραγματικό χρόνο από τη δορυφορική εικόνα, με τις όποιες καταιγίδες στο νότιο κομμάτι της γραμμής, να μοιάζουν με "μικρές εκρήξεις" αναπτυσσόμενες πολύ γρήγορα, αλλά να "σπρώχνονται" ταχύτατα προς τα ΒΑ και να σβήνουν το ίδιο γρήγορα.

β) Σκόνη. Ο ρόλος της σκόνης στις καταιγίδες, είναι αντικείμενο έρευνας. Η σκόνη, ενδεχομένως να λειτούργησε ανασταλτικά ως προς τη δημιουργία των μεγάλων χαλαζόκοκκων. Τα σωματίδια σκόνης, δρώντας ως πυρήνες συμπύκνωσης, ουσιαστικά μετέτρεψαν ένα νέφος που θα είχε λίγα και μεγάλα σταγονίδια σε ένα νέφος με πολλά μικρότερα.

Παραθέτω ένα μικρό βίντεο από την πιο κρίσιμη στιγμή για την εξέλιξη της χθεσινής καταιγίδας. Βλέπουμε τη "μύτη" της γραμμής, να προσπαθεί να οργανωθεί μέσα στον Σαρωνικό το μεσημέρι. Παρατηρήστε τον στροβιλισμό, το wall cloud και το funnel που υπάρχει εκεί (ενδεχομένως να έκανε touch down αλλά λόγω του φωτισμού από την πίσω πλευρά δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί). Αν αυτή προλάβαινε να οργανωθεί, τότε το αποτέλεσμα θα ήταν εντελώς διαφορετικό.

 --------------------------------------------------------------

Γραμμή λαίλαπας και red sprites.

Σε έναν, κατά τα άλλα ανοιξιάτικο, Ιανουάριο και «χειμώνα» ως τώρα, ένα ψυχρό μέτωπο διέσχισε τη χώρα μας από τα δυτικά προς τα ανατολικά από τις 3/1 το απόγευμα, 4/1 μεσημέρι ήταν Αθήνα και 5/1 ξημερώματα έφευγε προς Τουρκία.

Χαρακτηριστικά που είχε η γραμμή καταιγίδων στην Αθήνα, ήταν οι σφοδροί άνεμοι, το αρκετό (μικρής διαμέτρου όμως) χαλάζι στα δυτικά τμήματα του λεκανοπεδίου, οι μεγάλες ραγδαιότητες, ενώ "κόλλησε" για κάμποση ώρα στη δυτική Αττική το μεσημέρι η γραμμή. Το απόγευμα ωστόσο, μπήκε εντυπωσιακά και στο δυτικό τμήμα κυρίως, του πολεοδομικού συγκροτήματος και υπό το φως του ηλιοβασιλέματος στο υπόβαθρο, θύμιζε περισσότερο καλοκαιρινή καταιγίδα.

Η διαταραχή στο ισοβαρικό επίπεδο των 500 hPa από το https://www.weatheronline.co.uk/

Κάποια νέφη Kelvin-Helmholtz, το πρωί...

Κάποια πλάνα από τις καταιγίδες αργότερα...

Και ένας κεραυνός-κορδέλα (ribbon lightning) μαζί με 2πλο fireball στο έδαφος! Ο κεραυνός-κορδέλα σχηματίζεται όταν φυσά αρκούντως ισχυρός άνεμος ώστε, με απλά λόγια, τα φορτία (ή το κανάλι, όπως λέγεται) που "κλείνουν το κύκλωμα" ανάμεσα σε Γη και καταιγιδοφόρο νέφος, να προλάβουν να μετατοπιστούν ελαφρώς κατά τη διάρκεια του κεραυνού. Σε αυτήν την περίπτωση, αυτό που καταγράφεται (και φαίνεται και με γυμνό μάτι), είναι σαν να έχει "φωτοτυπίες" ο κεραυνός δίπλα του. Αυτό μπορεί να συμβεί, διότι το κύκλωμα "κλείνει" αρκετές φορές, παρόλο που το μάτι μας προλαβαίνει να δει, συνήθως, μόνο μια λάμψη.

Τον ίδιο κεραυνό συνέλαβε από πιο κοντά, ο Αλέξανδρος Φιλιππόπουλος. Τα fireballs είναι πίσω από το Ποικίλο από αυτήν την οπτική γωνία. 

Ο Χρήστος Παπασούλης βρισκόταν στο Χαϊδάρι και κατέγραψε την πυκνή βροχοκουρτίνα που ερχόταν κατά πάνω του...

Επίσης, κράτησε και τα γραφήματα με τους σταθμούς στο δυτικό λεκανοπέδιο, που είχαν τις μεγαλύτερες ραγδαιότητες (300-400+ mm/h). Αιγάλεω - Μενίδι - Νίκαια (Βώκος) κατά σειρά.

 

Εδώ ένα μικρό βίντεο-timelapse από την είσοδο της κύριας καταιγίδας, το απόγευμα στο δυτικό λεκανοπέδιο.

 

Red Sprites. Τουλάχιστον 4 φωτογράφοι - κυνηγοί καταιγίδων, κατέγραψαν red sprites με τις φωτογραφικές τους μηχανές (βλέπε ακόλουθους συνδέσμους για τις φωτογραφίες τους).

Βασίλης Μπαρμπίνης (Γεράνεια): https://www.facebook.com/vasilis.barbinis/posts/2097666703697963

Βασίλης Πηλιχός (Εύβοια): https://www.facebook.com/vitaspi/posts/10157989367133565

Μανώλης Θράβαλος – Meteographer (Σάμος): https://www.facebook.com/Meteographer/posts/1299355087105952

Χρήστος Ντουντουλάκης (Αθήνα - Ίδια τριάδα sprites με την τριάδα στην 1η φωτογραφία του Βασίλη Μπαρμπίνη): https://www.facebook.com/christos.doudoulakis/posts/10220639406589872

Η Ελληνική ομάδα καταγραφής Παροδικών φωτεινών συμβάντων (TLEs, Transient Luminous Events, όπως αναφέρονται στα Αγγλικά) της μέσης και ανώτερης ατμόσφαιρας, κυνηγά και καταγράφει τέτοια φαινόμενα εδώ και τουλάχιστον 6 έτη. Μπορείτε να δείτε όλες τις ελληνικές καταγραφές εδώ: https://antisimvatikos.blogspot.com/.../tles-greek...