Περί Starlink

Ίχνη δορυφόρων Starlink στο νυχτερινό ουρανό. Φωτογραφία μακράς έκθεσης από τον Δημήτρη Σαγιάκο.

------------------------------------------------------------------------

Τους τελευταίους μήνες, κάθε φορά που η SpaceX του Elon Musk, θέτει σε τροχιά ένα καινούριο σμήνος δορυφόρων, μέρος του Starlink, βλέπουμε πολλά να γράφονται και να λέγονται, συνήθως με μια μικρή ή μεγάλη δόση υπερβολής, όπως γίνεται πάντα σε ανάλογες περιπτώσεις. Για να δούμε όμως πραγματικά περί τίνος πρόκειται.

Starlink είναι το όνομα του σμήνους μικρών δορυφόρων (συνολικά θα είναι γύρω στους 42000, όταν ολοκληρωθεί το εγχείρημα σταδιακά μέσα στα επόμενα χρόνια), οι οποίοι έχουν βάρος περίπου 250 kg ο καθένας και θα βρίσκονται σε χαμηλή τροχιά όντας σε ύψος από 300 ως 1300 km από την επιφάνεια της Γης. Για σύγκριση, ο ISS είναι στα 400 km περίπου, οι δορυφόροι του συστήματος GPS στα 20000 km, ενώ οι γεωσύγχρονοι δορυφόροι στα 36000 km.

Αυτό το σμήνος δορυφόρων, έχει σκοπό να παρέχει ελεύθερη, γρήγορη (της τάξης του 0.5-1 Gbps) και σχετικά φθηνή διαδικτυακή κάλυψη για οποιονδήποτε πάνω στον πλανήτη (ξεκινώντας δοκιμαστικά το 2020 από ΗΠΑ/Καναδά και το 2021 ενδεχομένως και στην Ευρώπη), οπουδήποτε, ακόμη και σε δυσπρόσιτες περιοχές.

Το σμήνος αυτό, σε αυτή τη χαμηλή τροχιά, παρέχει σημαντικά μικρότερο λανθάνοντα χρόνο (ή χρόνο καθυστέρησης επικοινωνίας, latency), κάτι που έχει τεράστια σημασία για τεχνολογίες όπως η τηλε-ιατρική, η ρομποτική, τα αυτοκινούμενα οχήματα και πολλά άλλα που θα δούμε να ξεδιπλώνονται εντός της τρέχουσας δεκαετίας. Επίσης, έχει τεράστια σημασία και για τη μετάδοση πληροφοριών ανάμεσα στις χρηματαγορές παγκοσμίως, ιδιαίτερα σε μεγάλες αποστάσεις, όπου το πλεονέκτημα ακόμη και μερικών μικροδευτερολέπτων του Starlink έναντι των ταχύτερων επίγειων δικτύων που διαθέτουμε, μεταφράζεται σε πολλές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για τους δεδομένους όγκους συναλλαγών (και από εκεί αναμένεται και μεγάλο τμήμα του κέρδους για την SpaceX).

Για να επιτυγχάνεται η γρήγορη μετάδοση δεδομένων, σε όλο τον πλανήτη απροβλημάτιστα, χρειάζεται να υπάρχουν κάθε στιγμή σε κάθε δεδομένο σημείο τουλάχιστον 4 δορυφόροι του σμήνους, κάτι που οδηγεί στον απαιτούμενο τελικό αριθμό τους (42000). Οι δορυφόροι είναι εξοπλισμένοι με κινητήρες ιόντων, ώστε να παρέχεται η απαιτούμενη ώθηση (και) για αποφυγή συγκρούσεων με άλλα αντικείμενα στην τροχιά.

Αν και τα πλεονεκτήματα αυτού του εγχειρήματος είναι πολλά, το σημαντικό είναι η ελεύθερη και δημοκρατική πρόσβαση στο διαδίκτυο όπως και η δυνατότητα ελεύθερης επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο, κάτι που, δυστυχώς δεν αποτελεί δεδομένο, καθώς τόσο αυταρχικά καθεστώτα όσο και θεωρητικά «ελεύθερες» και «δημοκρατικές» χώρες, επιβάλλουν όλο και περισσότερους περιορισμούς και απαγορεύσεις στο τι μπορεί να ψάξει, να βρει, να μάθει ή να «ανεβάσει» κάποιος (και δεν αναφερόμαστε στα ποινικώς κολάσιμα βεβαίως). Αυτό, φυσικά, αποτελεί εξορισμού «πισωγύρισμα» στο δρόμο προς έναν εξελιγμένο δικτυωμένο πλανητικό πολιτισμό που, είναι αυτονόητο να έχει ως δικαίωμα να είναι ελεύθερος να μοιράζεται γνώσεις, ιδέες, εμπειρίες, τα πάντα και έτσι να εξελίσσεται ραγδαία.

Σχετικά με τις ανησυχίες για τις αστρονομικές παρατηρήσεις, λόγω της ανάκλασης του ηλιακού φωτός από τους ηλιακούς συλλέκτες των δορυφόρων. Καταρχάς, πολύς κόσμος έχει την αίσθηση ότι οι δορυφόροι αυτοί θα λάμπουν στον νυχτερινό ουρανό όπως τους βλέπουν σε διάφορα βίντεο, δηλαδή ως γραμμές – «τρένα» από κινούμενες φωτεινές τελείες. Αυτό, φυσικά θα ήταν ένα τεράστιο πρόβλημα! Όμως, αυτό που φαίνεται στα διάφορα βίντεο ή θα έχετε παρατηρήσει και εσείς οι ίδιοι, είναι ένα σμήνος δορυφόρων λίγες ώρες μετά την εκτόξευσή τους (εκτοξεύονται σε διάφορες ημερομηνίες, κατά ομάδες των 60 συνήθως, διότι προφανώς δεν γίνεται να τοποθετηθούν και οι 40000 ταυτόχρονα). Αυτό το σμήνος, τις πρώτες ώρες/μέρες κάνει αισθητή την παρουσία του στον ουρανό. Ωστόσο, όταν τοποθετηθεί στην τελική τροχιά είναι αόρατο στο γυμνό μάτι.

Είναι όμως ορατό στα ερευνητικά τηλεσκόπια. Και αυτό είναι πρόβλημα! Μπορεί να λυθεί; Για αυτό το λόγο, η εταιρεία είναι σε διαρκή επικοινωνία με την επιστημονική κοινότητα, ώστε να επιλυθεί το θέμα. Ο ίδιος ο Elon Musk έχει δεσμευθεί ότι θα γίνονται συνεχείς δοκιμές, μέχρι να επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα. Ήδη έχουν προταθεί σειρά από μέτρα όπως η σκοτεινότερη επίστρωση των ηλιακών πάνελ (δοκιμή DarkSat με μείωση του φαινόμενου μεγέθους στο 7.6 από 6.7 που αποτελεί το φ. μέγεθος για έναν τυπικό δορυφόρο Starlink ως σήμερα) και η αλλαγή στη γωνία κλίσης τους, ενώ προγραμματίζονται και άλλα (π.χ. έχουν προταθεί ακόμη και σκίαστρα -βλέπε VisorSat, οπότε εκτιμάται ότι θα είναι αόρατοι πρακτικά-, όπως και κοινοποίηση καταλόγου με τις ακριβείς θέσεις των δορυφόρων του σμήνους κάθε στιγμή) ώστε να μειωθεί και άλλο η επίπτωσή τους. Για τις εξελίξεις σε αυτό το θέμα, θα υπάρξουν και μελλοντικές αναρτήσεις.

Περισσότερα για το Starlink, τους κινητήρες ιόντων, τις τηλεπικοινωνίες, την εξερεύνηση του διαστήματος και άλλα πολλά, στον τόμο ΙΙΙ του έργου «Τα φυσικά φαινόμενα», ο οποίος αναμένεται εντός του έτους.

Περί απαγορεύσεων και περιορισμών στο διαδίκτυο: https://www.accessnow.org/cms/assets/uploads/2020/02/KeepItOn-2019-report-1.pdf

Περί Splinternet και κατακερματισμού του διαδικτύου: https://en.wikipedia.org/wiki/Splinternet

Παρατηρήσεις σχετικά με τον DarkSat: https://arxiv.org/pdf/2003.07251.pdf

---------------------------------------------------------------