Το κλίμα της Αττικής

Τελευταία ανανέωση: 21.07.2024 (εκκίνηση σταδιακής ανανέωσης άρθρου)

-----------------------------------------------------------------
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
-----------------------------------------------------------------

Ένα απαράδεκτο κενό, όσο αφορά το κλίμα της Αττικής, έρχεται να καλυφθεί, έστω και με συνοπτικό τρόπο, σε αυτό το μικρό αφιέρωμα.

Κινητήρια δύναμη για αυτό το αφιέρωμα, εκτός από το μεγάλο μετεωρολογικό ενδιαφέρον για τη περιοχή μας, είναι και η αποκατάσταση της αλήθειας, με ακρίβεια για το νομό, ο οποίος παρουσιάζει μεγαλύτερο καιρικό ενδιαφέρον (βλέπε ορισμένες επιλεγμένες εικόνες μόνο, εδώ) από αυτό που συνήθως παρουσιάζεται, με ανακριβή/ελλιπή στοιχεία ή σταθμούς μη-αντιπροσωπευτικούς για την Αττική ή ξένες πηγές (π.χ. ΝΟΑΑ) που, όμως και αυτές χρησιμοποιούν τα ελλιπή ή/και λανθασμένα στοιχεία που λαμβάνουν από τις ελληνικές αρχές.

Αν και η γενικότερη εικόνα για την Αττική δεν αλλάζει δραματικά, ωστόσο αλλάζει και υπάρχουν πολλές αναγκαίες διορθώσεις που πρέπει να γίνουν, τόσο ως προς την κατανομή του υετού και τις ισοϋέτιες, όσο και ως προς διάφορα άλλα χαρακτηριστικά, τα οποία, όσοι καιρόφιλοι μένουν χρόνια εδώ και ασχολούνται με τον Καιρό επισταμένα, τα γνωρίζουν και στο αφιέρωμα αυτό, θα τα δουν να αναφέρονται, να απεικονίζονται σε χάρτες αλλά και σε στοιχεία.

Το αφιέρωμα αυτό θα διορθώνεται και θα ανανεώνεται διαρκώς χάρη και στις δικές σας υποδείξεις! Περιμένω τα σχόλια σας για περαιτέρω προσθήκες ή διορθώσεις!

Για να δούμε όμως ποια είναι η Αττική.

Γεωγραφικό πλάτος 38 Βόρεια, Γεωγραφικό μήκος 23.7 ανατολικά (για Αθήνα). Έκταση 3800 km^2, περίπου το 3% της επικράτειας. Συνολικός εκτιμώμενος πληθυσμός μητροπολιτικής περιοχής (σύμφωνα με ΕΛΣΤΑΤ και ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ) 4.4-4.8 εκατομμύρια.

Η Αττική παρουσιάζει μεγάλη καιρική ποικιλία, δεδομένης της σχετικά μικρής επιφάνειας της. Ανάλογα με την περιοχή, μπορεί να συναντήσει κάποιος από ήπιο θαλάσσιο κλίμα στις παράκτιες περιοχές της, αρκετά ξηρό με ελάχιστο υετό στα νότια και νοτιο-ανατολικά τμήματα της, ηπειρωτικό κυρίως από τις βόρειες περιοχές του κέντρου και οδεύοντας βορειοανατολικότερα, αρκετά ψυχρό σχετικά σε κάποια βορειότερα προάστια (π.χ. Ιπποκράτειος πολιτεία) ενώ περιοχές όπως το εσωτερικό του λεκανοπεδίου, τα μεσόγεια και ο κόλπος της Ελευσίνας, είναι επιρρεπή και σε σίφωνες, όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες. Το μόνο που σπανίζει είναι η ομίχλη την οποία σπάνια θα δει κάποιος κυρίως στις παράκτιες περιοχές του Σαρωνικού και ακόμη σπανιότερα στο εσωτερικό του λεκανοπεδίου. Η πυκνή ομίχλη είναι σπανιότερη από το χιόνι στο λεκανοπέδιο. Ένα αραιό ομιχλώδες στρώμα ωστόσο, μπορεί κάποιος να παρατηρήσει κυρίως τους φθινοπωρινούς μήνες.

Στον ακόλουθο χάρτη απεικονίζεται η πλούσια γεωμορφολογία της Αττικής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (και) καιρικά.

Το μεγαλύτερο τμήμα της μητροπολιτικής περιοχής των Αθηνών βρίσκεται εντός ενός ημί-ανοιχτού λεκανοπεδίου, καθώς αυτό είναι "ανοιχτό" προς τα Ν-ΝΔ στον Σαρωνικό. Στις υπόλοιπες κατευθύνσεις είναι οριοθετημένο φυσικά από 5 όρη: το Αιγάλεω, το Ποικίλο, την Πάρνηθα, την Πεντέλη και τον Υμηττό. Τα πρώτα δυο έχουν ύψος της τάξης του μισού χιλιομέτρου και τα υπόλοιπα τρία άνω του ενός χιλιομέτρου.

Πάντως και το εσωτερικό του λεκανοπεδίου χαρακτηρίζεται από διάσπαρτους λόφους με ανύψωση της τάξης των 300-400 m, διαδραματίζοντας τον δικό τους ρόλο στον καιρό.

Γενικότερα η Βαλκανική χερσόνησος, ευρισκόμενη καιρικά ανάμεσα στις θερμές αέριες μάζες της Αφρικής και τις ψυχρές της Ρωσίας, απολαμβάνει μία τεράστια ποικιλία καιρικών εικόνων. Από σφοδρές χιονοθύελλες ως ισχυρούς καύσωνες μπορεί να συναντήσει κάποιος σε αυτό το κομμάτι Γης. Αδιάψευστοι μάρτυρες, τα καταγεγραμμένα επίσημα στοιχεία, οι εικόνες και τα βίντεο από διάφορες περιοχές, πρόσφατα αλλά και παλαιότερα.

-----------------------------------------------------------------
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΛΙΜΑΤΟΣ και ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
-----------------------------------------------------------------

Ένα μεγάλο διάστημα του έτους είναι ήπιο, ωστόσο υπάρχουν και ακρότητες, άλλοτε θερμές και άλλοτε ψυχρές, που πολλές φορές αποκτούν και ακραίο ή βίαιο χαρακτήρα. Εν γένει τα φαινόμενα είναι σχετικά λίγα, αλλά τις περισσότερες φορές ιδιαίτερα ισχυρά. Οι βροχές είναι σχετικά λίγες αλλά πολλές φορές αρκετά ραγδαίες (κάτι που επιβεβαιώνεται πλέον και από τις καταγραφές των μετεωρολογικών σταθμών εντός του λεκανοπεδίου, καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που υπερβαίνουν τα 200 mm/hr*). Χιονόπτωση σημειώνεται κάθε χρόνο, αλλά σημαντική χιονόστρωση μία φορά κάθε 2-3 χρόνια σύμφωνα με την έρευνα που είναι σε εξέλιξη. Ο επικρατών άνεμος σχεδόν όλο το έτος, είναι ο βόρειος-βορειοανατολικός (στους σταθμούς Αθηνών, Τατοΐου, Ελευσίνας και Ν. Φιλαδέλφειας). Περισσότερα, στη γενική περιγραφή που ακολουθεί.

*Να σημειωθεί εδώ πως κάποιες άλλες έρευνες παρουσιάζουν πως η περιοχή της Αττικής έχει μικρές ραγδαιότητες, καθώς διαιρούν με το σύνολο των ημερών του έτους αντί να διαιρέσουν με τις ημέρες καταγεγραμμένης βροχόπτωσης που είναι και το σωστό για την ορθή απεικόνιση ενός χαρακτηριστικού όπως η ραγδαιότητα.

Καταρχάς, για κάποιον που θέλει μία συνολική εικόνα άμεσα και γρήγορα, μπορεί να την έχει μέσα από αυτό το καιρικό χρονολόγιο

Ορισμένες εξηγήσεις για τις γραμμές - ημερομηνίες: Με μωβ είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των ιστορικότερων χιονοπτώσεων στο κέντρο, με κόκκινο οι ιστορικά θερμότερες μέρες (όπου έχουν σημειωθεί οι υψηλότερες απόλυτα μέγιστες), με ροζ είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των ισχυρότερων θερινών καταιγίδων, με μπλε είναι το αντίστοιχο για τις φθινοπωρινές καταιγίδες και με πράσινο το αντίστοιχο για καταιγίδες με πολύ θέαμα (συγκεκριμένο στοιχείο επιλογής ήταν ο μεγάλος αριθμός ηλεκτρικών εκκενώσεων αλλά και θεαματικής δομής) ανεξαρτήτως υετού.

Αυτά μπορούν, όταν τοποθετηθούν σε ένα χρονολόγιο σαν αυτό, να δώσουν άμεσα μια αίσθηση στον καιρόφιλο, για το ποιες περίοδοι είναι ενδιαφέρουσες κατά κανόνα, και γιατί, και ποιες είναι "νεκρές".

Στο κάτω μέρος, στο γράφημα, οι διακεκομμένες παρουσιάζουν τα ιστορικά ρεκόρ ανά μήνα (αναγράφονται και στο πάνω μέρος), ενώ η γκρι στήλη του υετού παρουσιάζει το υετικό "ταβάνι" του κάθε μήνα με βάση αυτά τα ρεκόρ. Μέσος υετός και θερμοκρασία αφορούν μεσοσταθμικά το κεντρικό λεκανοπέδιο και όχι έναν μεμονωμένο σταθμό αυτού. [Αυτό το χρονολόγιο αναμένεται να βελτιωθεί]

Προχωράμε αναλυτικότερα.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Ο Χειμώνας (1/12-29/2) χαρακτηρίζεται από καιρό βορείου – βορειοανατολικού ρεύματος με αρκετή συννεφιά, ποτιστικές βροχές ή χιονόνερο και χιόνια στα ορεινά και ενίοτε στα γύρω προάστια. Χιονοπτώσεις εντός του λεκανοπεδίου σημειώνονται, κατά μέσο όρο, 5-7 μέρες ανά έτος (Κέντρο ~4-5/έτος), οι οποίες μειώνονται όσο κινούμαστε νοτιότερα, μέχρι τις 2-3/έτος στα νότια παραθαλάσσια τμήματα, ενώ προς τα βορειότερα ξεπερνούν τις 10 ανά έτος. Οι μέρες με αίθριο καιρό συνήθως είναι λαμπρές και χαρακτηρίζονται από διαύγεια χάρη στον Β-ΒΔ άνεμο που συνήθως φυσά σε αυτές τις περιπτώσεις. Ο κύριος μηχανισμός χιονόπτωσης στην Αττική (αλλά και στην Εύβοια όπως και στα ανατολικά προσήνεμα γενικότερα), είναι το λεγόμενο “Aegean sea effect snow” πάνω στο οποίο έχουν δημοσιευτεί διάφορα άρθρα σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά.

Η Άνοιξη (1/3-31/5) περιέχει και εβδομάδες με χειμωνιάτικο καιρό, κυρίως ως αρχές Απρίλη, όπου τα χιόνια αρκετές φορές κάνουν την εμφάνιση τους ακόμη και εντός του λεκανοπεδίου, κυρίως τον Μάρτιο (πρόσφατες περιπτώσεις 1992, 93, 95, 96, 98, 2000, 03, 11, 22). Στη συνέχεια και κυρίως από τα μέσα Απριλίου, επικρατεί μεταβατικός καιρός και με νοτιάδες κατά περιόδους, ίσως επεισόδια με μεταφορά αφρικανικής σκόνης (π.χ. 2024) και συννεφιασμένο κατά βάση καιρό με ασθενή βροχή ενίοτε. Από τα μέσα Μαΐου, η θερμοκρασία ανεβαίνει αισθητά, ο καιρός κατά βάση είναι λαμπρός ενώ οι πρώτες θερμικές αστάθειες με καταιγίδες κάνουν την εμφάνιση τους.

Το Καλοκαίρι (1/6-31/8), είναι το γνωστό, κατά κανόνα ξηρό και θερμό, ελληνικό καλοκαίρι και στην Αττική με σποραδικές αστάθειες που συνήθως περιορίζονται από το κέντρο και βορειοανατολικότερα. 

 

Σταθμοί ΕΑΑ: meteosearch / Σταθμός ΕΜΥ: Ελληνικό / Σταθμοί Meteoclub: Βώκος, Ζέφυρος, Αιγάλεω, Λυκόβρυση.

Οι υψηλότερες θερμοκρασίες, κατά κανόνα, σημειώνονται στις κεντροδυτικές περιοχές του λεκανοπεδίου και οι απόλυτα μέγιστες τιμές, σχεδόν κάθε καλοκαίρι, υπερβαίνουν τους 40 βαθμούς. Το επιφανειακό ανεμολογικό πεδίο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την περιοχή που θα σημειωθούν οι μέγιστες θερμοκρασίες στις θερμές ημέρες του καλοκαιριού. Το βόρειο ρεύμα ευνοεί τις νοτιότερες περιοχές του λεκανοπεδίου, το νοτιοδυτικό ρεύμα τις βορειοανατολικότερες, και το δυτικό τις κεντροδυτικές. Σε ασθενές ανεμολογικό πεδίο, ρόλο παίζουν τοπικές συγκλίσεις αλλά η πλούσια γεωμορφολογία τοπικά ακόμη και στο εσωτερικό του λεκανοπεδίου που είδαμε παραπάνω. 

 

Η πιο επιρρεπής περίοδος στους καύσωνες, είναι από το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουνίου ως τα τέλη Ιουλίου, ωστόσο δεν είναι λίγες οι φορές που επεισόδια καύσωνα έχουν σημειωθεί και τον Αύγουστο. Αν μάλιστα η μεταφορά θερμών αερίων μαζών συνδυαστεί με βορειοδυτικούς επιφανειακούς ανέμους στο λεκανοπέδιο, οι οποίοι φτάνουν εκεί αρκετά ξηροί και θερμοί, τότε οι απόλυτα μέγιστες θερμοκρασίες εκτοξεύονται κοντά στους 45 ή και παραπάνω (πρόσφατη περίπτωση, εκείνη του Ιουνίου του 2007 με μέγιστες γύρω στους 46-47 σε Θησείο, Ν.Φιλαδέλφεια, όπως και οι περιπτώσεις του 2021 και του 2023). 

Οι καλοκαιρινές αστάθειες συνεχίζονται αλλά με μειούμενη συχνότητα, καθώς οδεύουμε προς τα τέλη Ιουλίου. Ο Ιούνιος έχει κατά μέσο όρο 2-4 ημέρες καταιγίδας, ο Ιούλιος 1-2 και ο Αύγουστος 1-2. Οι καταιγίδες τον Ιούλιο σπανίζουν αλλά όταν συμβαίνουν είναι κατά κανόνα ισχυρές, με χαλαζόπτωση και πολύ μεγάλη ραγδαιότητα, προκαλώντας πλημμύρες (πρόσφατα παραδείγματα, ο Ιούλιος του 2014 και του 2018). Η περιοχή που, συνήθως, επηρεάζεται είναι από τις βορειότερες περιοχές του κέντρου και βορειοανατολικότερα όπου πέφτει και ο περισσότερος υετός. 

Το πιο «αδιάφορο», καιρικά, διάστημα, συνήθως είναι από 15/7 έως 15/8. Κατά τον Αύγουστο εμφανίζονται και οι περιοδικοί βόρειοι - βορειοανατολικοί άνεμοι γνωστοί ως "Ετησίες" (μελτέμια, στα τούρκικα). Το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου, αρχίζει η «κατηφόρα» προς το Φθινόπωρο, καθώς οι πρώτες βροχές εμφανίζονται και η θερμοκρασία αρχίζει τη σταδιακή πτώση της. Συνήθως, μία διαταραχή με απότομη, αλλά πρόσκαιρη, πτώση της θερμοκρασίας, σηματοδοτεί την αρχή του τέλους του καλοκαιριού.

Το Φθινόπωρο (1/9-30/11), περιέχει μία μεταβατική περίοδο που συνήθως καταλαμβάνει όλο τον Σεπτέμβρη. Αυτός ο μήνας πολλές φορές μπορεί να είναι θερμός και ξηρός χωρίς πολλές βροχές, ωστόσο συνήθως είναι βροχερός και μάλιστα αρκετά (πρόσφατες περιπτώσεις 2002, 05, 06, 08, 09, 15, 18, 23). Πάντως το διάστημα όπου σημειώνονται ραγδαίες βροχές και ισχυρές καταιγίδες είναι, κατά μέσο όρο, από τα μέσα Οκτώβρη ως τα τέλη Νοέμβρη. Εντός αυτού του διαστήματος, έχουν συμβεί ιστορικές καταιγίδες (1961, 1977, 1994, αλλά και άλλες), δυστυχώς με αρκετούς νεκρούς και καταστροφές, κυρίως λόγω έλλειψης υποδομών τότε (βλ. Κηφισός). Τα ύψη βροχής σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορούν να υπερβούν και τα 150-200 mm εντός λίγων ωρών (πιο πρόσφατο παράδειγμα ο Οκτώβριος 2021). Ένας πίνακας ιστορικών καταιγίδων στην Αθήνα, μπορεί να βρεθει εδώ (ως και πριν το 2013). Το τελευταίο μισό του Νοέμβρη, αποτελεί, συνήθως, θερμοκρασιακά, την έναρξη του Χειμώνα.

Χάρτης με ορισμένα περιστατικά στα οποία κυρίως το Φθινόπωρο (αλλά και 2 περιπτωσεις τον Χειμώνα) υπήρξαν περιοχές του λεκανοπεδίου με συνολικό υετό άνω των 100 mm, όπως και ένας ακόμη χάρτης με τις πιο επιρρεπείς περιοχές σε τέτοια περιστατικά, βλέπετε παρακάτω.

ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΑΤΑ KOPPEN: Η κατάταξη του κλίματος της Αττικής, κατά Koppen είναι Csa, όπως και για μεγάλο τμήμα της χώρας μας, δηλαδή ηπειρωτικό/χερσαίο, μεσογειακού τύπου με, κατά βάση, ξηρό και θερμό καλοκαίρι.

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΤΗΤΑ: Σχετικά με την ηπειρωτικότητα του κλίματος μιας περιοχής, ορίζεται ο δείκτης ηπειρωτικότητας J, κατά Johansson, ως εξής: J=[(1.7×ΕΘΕ)/sin⁡φ] - 20.4
με φ≈38 μοίρες το γεωγραφικό πλάτος της Αθήνας, ΕΘΕ το ετήσιο θερμομετρικό εύρος που βρίσκεται ως η διαφορά ανάμεσα στη μέση τιμή θερμοκρασίας του θερμότερου και του ψυχρότερου μήνα του έτους. Αν J≥34, το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται ηπειρωτικό. Για το δεδομένο γεωγραφικό πλάτος της Αττικής, αυτό συνεπάγεται πως περιοχές με ΕΘΕ≥19.5 ℃ περίπου, θα χαρακτηρίζονται, κατά βάση, από ηπειρωτικό κλίμα. Αυτό συμβαίνει, χοντρικά από το κέντρο της Αθήνας και βορειοανατολικότερα. Κεντροδυτικές περιοχές του λεκανοπεδίου το καλοκαίρι προσεγγίζουν μέσες τιμές θερμοκρασίας γύρω στους 31 βαθμούς, ενώ οι ίδιες περιοχές τον Ιανουάριο (που κατά κανόνα είναι ο ψυχρότερος μήνας) γύρω στους 9 βαθμούς (ΕΘΕ≈22 ℃).

ΥΕΤΟΣ: Ακολουθεί χάρτης ισοϋέτιων για το λεκανοπέδιο και την Αττική με βάση τα δεδομένα των davis του δικτύου του ΕΑΑ αλλά και επιλεγμένων αξιόπιστων σταθμών, όπως και την εκτίμηση (σε διαστήματα των 50-100 mm) για τη μέση τιμή του υετού στις διάφορες περιοχές.

Σταθμοί ΕΑΑ: meteosearch / Σταθμός ΕΜΥ: Ελληνικό / Σταθμοί Meteoclub: Βώκος, Ζέφυρος, Αιγάλεω, Λυκόβρυση. 

Προς υποστήριξη της εκτίμησης υετού που έχει γίνει στους παραπάνω χάρτες, πέρα από τα δεδομένα των σταθμών, έρχεται και μία έρευνα για το διάστημα 1995-2004, "επεκτείνοντας" έτσι το διάστημα για το οποίο έχουμε νεώτερα, ακόμη πιο αξιόπιστα στοιχεία για ένα μεγάλο κομμάτι της Αττικής. Στην έρευνα αυτή, παρουσιάζεται μία ανάλογη εικόνα, την οποία βλέπουμε στο ακόλουθο γράφημα (για όλη την Ελλάδα).

Έρευνα: Mean annual precipitation (Poseidon system 1995-2004), Conference Paper: Mapping long-term spatiotemporal precipitation data over Greece, George Varlas, Anastasios Papadopoulos, Petros Κatsafados - 1ο Συνέδριο Χωρικής Ανάλυσης, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, 05/2013.

Στον ακόλουθο χάρτη, μπορούμε να δούμε πως επηρεάζουν τα διαφορετικά ρεύματα (Ν-ΝΔ vs. B-BA) τον υετό στις νότιες, κεντρικές και βόρειες περιοχές του λεκανοπεδίου, μέσα από ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα (Δεκ. του 14).

ΚΑΤΑΙΓΙΔΕΣ: Μία πλήρης καταγραφή ημερών καταιγίδων στο λεκανοπέδιο με στατιστικά ανά μήνα και έτος για το διάστημα από το 2002 ως σήμερα, υπάρχει εδώ. Το λεκανοπέδιο έχει περίπου 30 μέρες καταιγίδων/έτος ήτοι περίπου 2.5/μήνα.

ΣΙΦΩΝΕΣ και FUNNEL: Έχουν καταγραφεί αρκετά. Ένα εξαιρετικό μέρος για σίφωνες ξηράς είναι τα Μεσόγεια (πιο χαρακτηριστικό και φωτογραφημένο παράδειγμα είναι ο σίφωνας τον Ιούλιο του 2002 στο αεροδρόμιο των Σπάτων, αλλά σε αυτό το μέρος έχουν φωτογραφηθεί και άλλοι). Το εσωτερικό του λεκανοπεδίου όπως και το Θριάσιο πεδίο έχουν δει επίσης εντυπωσιακά σκηνικά κατά καιρούς (ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο νεφοστρόβιλος μεγάλης διαμέτρου στις 17/11/2007, όπως και η έξαρση σιφώνων ξηράς και θαλάσσης το 2015, αλλά και ο σίφωνας F2 το 2020, και άλλα πολλά). Ο Σαρωνικός έχει δει πάρα πολλούς σίφωνες επίσης και τα τελευταία χρόνια που οι ανταποκριτές είναι περισσότεροι, μπορούμε να έχουμε και επιβεβαίωση με οπτικό υλικό (δείτε κάποιες εικόνες, μετά τη μέση, σε αυτό το άρθρο). Περισσότερα για τους καταγεγραμμένους σίφωνες και funnel στην Αττική, θα βρείτε εδώ.

ΑΚΡΑΙΕΣ ΤΙΜΕΣ: Η καιρική ιστορία της Αττικής, έχει να επιδείξει εντυπωσιακές ακρότητες. Τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία πανελλαδικά και πανευρωπαϊκά με 48 βαθμούς σε Τατόι και Ελευσίνα στις 10/7/1977 με +28 βαθμούς στα 850 hPa και βορειοδυτικό ρεύμα, όπως και -10.4 βαθμούς καταγεγραμμένους στη Γεωπονική Σχολή στον Βοτανικό, στις 14/2/1934 με -14 στα 850 hPa

με χιονοστρωμένη όλη την Αττική, τοπικά μισό μέτρο σε περιοχές του κέντρου (εδώ και εδώ) και πάνω από 1 μέτρο στα τότε βόρεια προάστια. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα εύρος, μεταξύ των ακραίων τιμών που μπορεί να σημειωθούν στο λεκανοπέδιο, περίπου 60 βαθμών.

Στο επίπεδο των 850 hPa, χοντρικά οι ακραίες τιμές που έχει δει και μπορεί να δει το λεκανοπέδιο είναι από +28/+30 η ανώτερη ως -16/-18 η κατώτερη. Αυτές τουλάχιστον έχουν καταγραφεί σε ένα διάστημα 130 ετών. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να σημειωθούν άλλες μεγαλύτερες ή μικρότερες αντίστοιχα στο μέλλον. Τέτοιες ακρότητες δεν είναι σπάνιες, καθώς σχεδόν κάθε καλοκαίρι οι απόλυτα μέγιστες στο κεντρο-δυτικό κυρίως λεκανοπέδιο και στη δυτική Αττική, ξεπερνάνε τους 40 βαθμούς, ενώ σχεδόν κάθε χειμώνα οι ελάχιστες κατηφορίζουν έστω και λίγο κάτω από το μηδέν κυρίως στα βορειότερα τμήματα του λεκανοπεδίου. Σε περιπτώσεις σημαντικών χιονιάδων με χιονόστρωση στο μεγαλύτερο τμήμα του λεκανοπεδίου, οι ελάχιστες, κυρίως στις αναστροφικές περιοχές στο εσωτερικό του λεκανοπεδίου, κατηφορίζουν συχνά ως τους -4 ℃ με -5 ℃.

-----------------------------------------------------------------
ΤΙ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ;
-----------------------------------------------------------------

ΘΕΡΜΙΚΗ ΜΟΛΥΝΣΗ και ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: Σε αυτό το σημείο, κάποιος μπορεί να σκεφτεί και τον ρόλο τον οποίο, πιθανόν να διαδραματίζει η θερμονησίδα ή αστική νησίδα όπως επίσης και η παγκόσμια θέρμανση (κλιματική αλλαγή). Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής είναι καθολικά αποδεκτό εκ των δεδομένων παγκοσμίως. Το ίδιο συμβαίνει και με την θερμονησίδα στις μεγάλες πόλεις αν και οι μετρήσεις του ΕΑΑ για το Θησείο γίνονται σε ανοιχτό χώρο με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση της επίδρασης αυτού του φαινομένου στη μέτρηση των θερμοκρασιών (και αυτό είναι το γενικά αποδεκτό, αν και πλέον είναι δύσκολο να βρει κάποιος ανοιχτούς χώρους κατάλληλους για τέτοιες μετρήσεις στις μεγάλες πόλεις). Πάντως, ένας τρόπος να δούμε την επίδραση αυτών των 2 φαινομένων (κυρίως της κλιματικής αλλαγής), είναι να δούμε τα δεδομένα του Εθνικού Αστεροσκοπείου για το Θησείο, για το διάστημα 1850-1900, οπότε τόσο η κλιματική αλλαγή, με τους ρυθμούς που συμβαίνει σήμερα, όσο και η θερμομόλυνση από την αστική νησίδα ήταν, πρακτικά, ανύπαρκτες. Ο ψυχρότερος μήνας (Ιανουάριος) για εκείνο το διάστημα, είχε μέση τιμή θερμοκρασίας στους 8.7 ℃ και ο θερμότερος μήνας (Ιούλιος) 28.1 ℃. Για σύγκριση, την 25ετία 1988-2012, οι αντίστοιχες τιμές ήταν 10.1 ℃ και 29.6 ℃, δηλαδή κατά μέσο όρο 1.5 ℃ θερμότερα σε διάστημα 1 περίπου αιώνα (125 ετών) που μεσολάβησε. Αυτό όσο αφορά την επίδραση των δυο αυτών φαινομένων στην επιφανειακή θερμοκρασία της πόλης. Μια χοντρική εκτίμηση με βάση και τα δεδομένα για τη κλιματική αλλαγή, τα οποία δίνουν μία μεταβολή περίπου +1.3 ℃ σε σχέση με τη περίοδο 1850-1900 (βλέπε γράφημα), τότε μπορούμε να υποθέσουμε πως η επιρροή της αστικής νησίδας στις μετρήσεις της θερμοκρασίας στο χώρο του Θησείου, είναι πρακτικά αμελητέα (της τάξης του 0.1 - 0.2 ℃) σε σχέση με εκείνη της παγκόσμιας θέρμανσης.

Γενικότερα, την τελευταία 30ετία τουλάχιστον, έχουν αλλάξει και κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά του κλίματος της Αττικής (και όχι μόνο βέβαια...) και αυτό, θα δείξει ο χρόνος, αν είναι κάτι προσωρινό ή αναμένεται να ενταθεί. Για παράδειγμα, ο επικρατών άνεμος, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, είναι ο Β-ΒΑ κατά βάση σχεδόν όλους τους μήνες του χρόνου. Αυτό το χαρακτηριστικό έχει αρχίσει να αλλάζει και να επικρατούν οι νοτιάδες ακόμη και σε χειμερινούς μήνες. Στους τελευταίους, έχει αρχίσει να παρουσιάζεται με αξιοσημείωτη συχνότητα, η εμφάνιση υψηλών θερμοκρασιών, θερμικών ασταθειών, νυχτερινών καταιγίδων ακόμη και σε ηπειρωτικά τμήματα του νομού (κάτι που συνδέεται με την αύξηση της θερμοκρασίας τον Χειμώνα), ενώ η μέση συχνότητα χιονοπτώσεων πλησιάζει το ελάχιστο 1,5 αιώνα τουλάχιστον! Από την άλλη πλευρά, οι περίοδοι ξηρασίας - ανομβρίας έχουν τάσεις επέκτασης και πέρα από την καλοκαιρινή περίοδο, ενώ τα επεισόδια βροχών/καταιγίδων έχουν τάση να αποκτήσουν ακόμα μεγαλύτερη σφοδρότητα. Κάτι άλλο που έχει παρατηρηθεί είναι η "εμμονική" συμπεριφορά του καιρού σε κάποια πρότυπα κυκλοφορίας για περιόδους που μπορεί να διαρκούν μία εποχή ή και κάποια χρόνια.

-----------------------------------------------------------------
ΜΥΘΟΣ: "Η ΑΘΗΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙΡΙΚΑ ΒΑΡΕΤΗ"
-----------------------------------------------------------------

ΚΑΤΑΡΡΙΠΤΕΤΑΙ

Κάτι τέτοιο δεν υφίσταται όπως μπορεί κάποιος να διαπιστώσει και εδώ. Αν μάλιστα υπήρχε και βαθμός "καιρικής αποτελεσματικότητας" για καιρόφιλους, τότε η Αθήνα θα διεκδικούσε τα πρωτεία αφού με τα 500 mm υετού μεσοσταθμικά στο λεκανοπέδιο, καταφέρνει να παράγει τόσες πολλές καιρικές εικόνες και σκηνικά! Φυσικά όλα αυτά είναι γνωστά στους κατοίκους της και ιδιαίτερα σε όσους ασχολούνται σοβαρά και επισταμένα με τον καιρό της. Οπότε λοιπόν, από πού προέκυψε αυτή η "ρετσινιά"; Δύο είναι τα βασικά στοιχεία:

α) Επί δεκαετίες, ο κύριος μετεωρολογικός σταθμός που επισήμως αντιπροσώπευε την Αθήνα ήταν εκείνος του Ελληνικού (ΕΜΥ). Ωστόσο, ο σταθμός αυτός, όπως έχει αποδειχθεί και πρόσφατα (π.χ. Δεκέμβριος 2010), δεν είναι αντιπροσωπευτικός ούτε για τα νότια προάστια. Έχει πολύ ήπιο κλίμα όντας δίπλα από τη θάλασσα, ενώ είναι "προστατευμένος" και από τα χιόνια σε χειμερινές ψυχρές εισβολές. Αποτελεί "ειδική περίπτωση" ακόμη και για τα νότια προάστια. Είναι, δηλαδή μια άριστη τοποθεσία για αεροδρόμιο αλλά μία εντελώς μη-αντιπροσωπευτική τοποθεσία για την καταγραφή μετεωρολογικών δεδομένων για μια πόλη που απέχει 15 km στην ευθεία και επηρεάζεται εντελώς διαφορετικά σε κάθε τύπο καιρού σε σχέση με το Ελληνικό. Έχει το 1/4 ημερών χιονόπτωσης σε σχέση με την Αθήνα (και αυτές ελλιπώς καταγεγραμμένες), τα 3/4 του υετού της Αθήνας, ενώ το καλοκαίρι φαίνεται να επηρεάζεται πιο δύσκολα από καταιγίδες, κάτι που δεν ισχύει για την Αθήνα (αλλά και το μεγαλύτερο τμήμα του υπόλοιπου λεκανοπεδίου, όπως είδαμε και παραπάνω). Επομένως, τα στοιχεία αυτά, δίνονταν στους διάφορους επίσημους και ανεπίσημους μετεωρολογικούς φορείς του εξωτερικού ως στοιχεία της Αθήνας και έτσι έχει δημιουργηθεί μία εντύπωση που είναι λανθασμένη. Ευτυχώς τώρα υπάρχουν και τα δεδομένα και οι καταγραφές για να αποδείξουν του λόγου το αληθές ακόμη και εν μέσω κλιματικής μεταβολής.

β) Υπάρχει μία τάση από πολλούς να συγχέουν τα "πολλά χιλιοστά υετού" με το "καιρικό ενδιαφέρον". Φυσικά κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν είναι απόλυτο, αλλά πολλές φορές τα συμπεράσματα μπορεί και να εκπλήξουν. Για παράδειγμα, φανταστείτε μία περιοχή η οποία έχει 2000 mm υετού / έτος. Σκεφτείτε να είναι διαρκώς υγρή, ομιχλώδης με συνεχή και συχνή βροχή, χαμηλή νέφωση και από την άλλη σκεφτείτε μία περιοχή με 500 mm όπου προκύπτουν σπάνια, αλλά με μεγάλη σχετική συχνότητα, έντονα φαινόμενα, σίφωνες, αισθητά λιγότερες μεν αλλά αρκετά ραγδαίες βροχές και ισχυρές καταιγίδες συνοδευόμενες από θέαμα. Εδώ βέβαια είναι θέμα προτίμησης (π.χ. κάποιοι αρέσκονται στη συνεχή και χαμηλή νέφωση και στις συχνές πολύωρες βροχές, χωρίς να εστιάζουν στο τι θέαμα θα συνοδεύει τα φαινόμενα), ωστόσο αν αναφερόμαστε στο θέαμα, την ποικιλία και το καιρικό ενδιαφέρον (για αυτό άλλωστε είναι το άρθρο), τότε το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο.

Αντίλογος: Αυτό που συμβαίνει σχετικά συχνά και δυστυχώς τώρα με την κλιματική αλλαγή το φαινόμενο έχει ενταθεί κατά πολύ (ιδιαίτερα για τους παλαιότερους, οι συγκρίσεις θλίβουν), είναι η μεγάλη περίοδος ξηρασίας - καιρικής απραξίας που, ενώ παλιά χοντρικά περιοριζόταν στο διάστημα 15/7-15/8, τώρα κατά μέσο όρο, έχει αυξηθεί τουλάχιστον κατά μισό μήνα ακόμη προς το Φθινόπωρο. Στον αντίποδα, τα ισχυρά φαινόμενα που πάντοτε υπήρχαν το Φθινόπωρο, τώρα εμφανίζονται ακόμη συχνότερα (θα έλεγε κάποιος ως "αντιστάθμισμα" στην επέκταση της άνομβρης - αδιάφορης περιόδου του καλοκαιριού).

-----------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------

ΠΗΓΕΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

1) Χιόνια: Προσωπική κοπιαστική έρευνα που συνεχίζεται εδώ (μαζί με τις πηγές που αναφέρονται).

2) Καταιγίδες: Το άρθρο αυτό μαζί με τις πηγές που αναγράφονται στο κάτω μέρος του. Επίσης και αυτό!

3) Στοιχεία ΕΑΑ.

4) Στοιχεία ΕΜΥ ελεύθερα στο διαδίκτυο.

5) Σταθμοί Meteoclub: Βώκος, Ζέφυρος, Αιγάλεω, Λυκόβρυση. 

6) Προσωπικό αρχείο.