'Ολα για τη βροχή των Περσειδών του 2016

===========================================================

Η "βροχή" των Περσειδών, μία αγαπημένη βροχή μετεώρων στον Αυγουστιάτικο νυχτερινό ουρανό, που οι περισσότεροι αναπόφευκτα έχουν συνδέσει με τις καλοκαιρινές τους αποδράσεις, φέτος θα έχει ένα ακόμη χαρακτηριστικό για να σας ωθήσει να την απολαύσετε και αυτό είναι η ιδιαίτερα έντονη δραστηριότητα της. Τι σημαίνει όμως αυτό και γιατί συμβαίνει φέτος συγκεκριμένα;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η "βροχή" των Περσειδών, είναι μια βροχή μετεώρων που κάθε χρόνο συμβαίνει περίπου από τις 17/7 ως και τις 24/8. Η δραστηριότητα της αυξάνει σταδιακά από τις 17/7 με αποκορύφωμα τα βράδια 11-12/8 όπου, κατά μέσο όρο, κάποιος σε σκοτεινό ουρανό μακριά από τα φώτα των πόλεων, μπορεί να παρατηρήσει ως και 80-100 μετέωρα ανά ώρα.

Τι προκαλεί αυτή τη βροχή μετεώρων; Αυτή τη βροχή τη προκαλούν τα "απομεινάρια" (κυρίως σκόνη) που άφησε κατά το πέρασμα του από την αστρική γειτονιά μας ο κομήτης Swift-Tuttle. Ο κομήτης αυτός βρίσκεται σε ελλειπτική τροχιά και περνά κοντά από τον Ήλιο μας κάθε 133 χρόνια περίπου (η τελευταία του φορά ήταν το 1992). Κάθε φορά που διανύει την ελλειπτική αυτή τροχιά, προσθέτει εκ νέου "υλικό" πάνω σε αυτή τη νοητή γραμμή. Η τροχιά της Γης "τέμνει" τη τροχιά του κομήτη (πάνω στην οποία βρίσκεται η σκόνη που έχει αφήσει πίσω του) κάθε χρόνο από τις 17/7 ως και τις 24/8 και διέρχεται από το "πυκνότερο" τμήμα αυτής της "σκονισμένης τροχιάς" γύρω στις 11-12/8 κάθε χρόνο. Η "σκόνη" αυτή που συναντά την ατμόσφαιρα της Γης, είναι τα "πεφταστέρια" που βλέπουμε κάθε Αύγουστο.

(Εικόνα από Astrobob)

Γιατί φέτος αναμένεται έξαρση της δραστηριότητας των Περσειδών; Καταρχάς, ας εξηγήσουμε τι σημαίνει "έξαρση". Έξαρση σημαίνει πως τις βραδιές που συνήθως κορυφώνεται η βροχή αυτή (χοντρικά 10, 11 και 12/8), αντί για τα συνηθισμένα 80-100 μετέωρα/ώρα που κατά μέσο όρο παρατηρούνται, φέτος αναμένεται να παρατηρήσουμε από 160 ως και 210 μετέωρα/ώρα. Η έξαρση αυτή προβλέπεται από υπολογιστικά μοντέλα, να παρατηρηθεί το βράδυ της 11/8 και ουσιαστικά από τις 11 τη νύχτα ως το ξημέρωμα της 12/8. Τώρα, για να εξηγήσουμε αυτή την έξαρση, επιστρέφουμε σε αυτά που λέγαμε λίγο πριν για τον κομήτη Swift-Tuttle ο οποίος, κάθε φορά που περνά κοντά από τον Ήλιο μας, προσθέτει εκ νέου υλικό (αν θέλετε, αφήνει και άλλη "σκόνη" στη "γειτονιά" μας). Σε αυτό το υλικό επιδρά μέσω της δύναμης της βαρύτητας, κάθε άλλη μεγάλη μάζα (κυρίως ο πλανήτης Δίας που είναι και ο μεγαλύτερος) επηρεάζοντας τις επιμέρους τροχιές αυτών των μικρών σωματιδίων - υπολειμμάτων του κομήτη. Φέτος, ο πλανήτης Δίας επιδρά ενισχυτικά στις τροχιές των σωματιδίων που άφησε πίσω του ο κομήτης κατά τη διέλευση του το 1079, το 1479 και το 1862. Για να το φανταστείτε καλύτερα, σκεφτείτε ότι εσείς και δυο φίλοι σας πετάτε μία χούφτα σκόνη προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση αλλά όχι εστιασμένα και κάποιος άλλος παράγοντας, π.χ. ο άνεμος (παίζει το ρόλο του πλανήτη Δία) σπρώχνει και εστιάζει όλη αυτή τη σκόνη προς ένα συγκεκριμένο σημείο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει φέτος, με αποτέλεσμα να αναμένουμε σχεδόν τα διπλά μετέωρα από ότι συνήθως παρατηρούμε.

(Γράφημα από τον ειδικό Bill Cooke, επικεφαλή του γραφείου μετεοροειδών της NASA, μεταγλωτισμένο από τον Χρήστο Ντουντουλάκη)

Πόσο σίγουρο είναι αυτό; Στη Φύση τίποτα δεν είναι απόλυτα σίγουρο, ωστόσο η βροχή των Περσειδών είναι η γνωστότερη και από τις πλέον μελετημένες όσο αφορά τη δραστηριότητα τους.

Πότε και που πρέπει να κοιτάζω στον ουρανό για να τις δω; Η εμπειρία των παρελθόντων ετών υπαγορεύει πως η δραστηριότητα αυξάνεται προοδευτικά από τα μεσάνυχτα ως και το ξημέρωμα. Ωστόσο ένα πολύ βασικό θέμα είναι ότι χρειάζεται υπομονή! Θα υπάρχουν και περίοδοι χωρίς πεφταστέρια αλλά και περίοδοι μέσα στη νύχτα με πραγματική βροχή μετεώρων. Όπως και να'χει θα πρέπει να πάτε με διάθεση να χαρείτε τη νύχτα χωρίς κανένα άγχος. Πάντως ας σημειωθεί εδώ ότι και αμέσως μετά τη δύση του ηλίου ως και τα μεσάνυχτα περίπου, αν και η δραστηριότητα ακόμη δεν είναι μεγάλη (τουλάχιστον όχι τόσο μεγάλη σε σχέση με το διάστημα 12-5), ό,τι μετέωρο πέφτει εκείνη την ώρα θα είναι εντυπωσιακό, καθώς το ακτινοβόλο σημείο (το σημείο από όπου φαίνεται ότι έρχονται οι Περσείδες, στο νυχτερινό ουρανό) είναι ακόμη σχετικά χαμηλά. Επίσης δεν χρειάζεται να κοιτάτε κάπου συγκεκριμένα ούτε να γνωρίζετε κάποιους αστερισμούς. Οι περσείδες εμφανίζονται παντού στον ουρανό. Πάρτε μία αναπαυτική καρέκλα μαζί σας, ξαπλώστε και απολαύστε το θέαμα χωρίς άγχος και ανυπομονησία. Κάτι ακόμη που θα πρέπει να ξέρετε είναι πως η βροχή των Περσειδών ήδη αυξάνει προοδευτικά τη δραστηριότητα της από τις πρώτες μέρες του Αυγούστου κιόλας, οπότε δεν χρειάζεται να περιμένετε την 11η Αυγούστου.

Έχουν ξανασυμβεί στο παρελθόν παρόμοιες εξάρσεις; Ναι και μάλιστα κάποιες ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακές και ίσως οι μεγαλύτεροι να τις θυμάστε κιόλας. Λεπτομέρειες στον ακόλουθο πίνακα.

(Δεδομένα: imo.net, Gary W. Kronk. "Observing the Perseids", Żołądek, P.; et al. (October 2009) --- "The 2004 Perseid meteor shower - Polish Fireball Network double station preliminary results" --- Journal of the International Meteor Organization --- Brown. "The Perseids 1992. New outburst announces return of P/Swift-Tuttle")

Γιατί ονομάζονται Περσείδες; Το σημείο στον ουρανό από το οποίο φαινομενικά προέρχονται τα συγκεκριμένα πεφταστέρια, ονομάζεται "ακτινοβόλο σημείο" και βρίσκεται βόρεια προς τον αστερισμό του Περσέα. Εσείς μπορείτε να κοιτάτε οπουδήποτε στον ουρανό όμως (κατά προτίμηση σχετικά μακριά από το ακτινοβόλο σημείο, ήτοι από το ζενίθ, δηλαδή κατακόρυφα, και προς τα νότια κυρίως, αλλά αν είστε σε ανοιχτό μέρος γενικά δεν θα έχετε πρόβλημα παρατήρησης). Αυτό είναι εντελώς τυχαίο, καθώς η τροχιά των σωματιδίων του κομήτη Swift-Tuttle τέμνει τη διδιάστατη προβολή της αστρικής γειτονιάς μας στον ουράνιο θόλο, στο σημείο που φαίνεται και στην ακόλουθη εικόνα, δηλαδή κοντά στον αστερισμό του Περσέα. Άλλες βροχές μετεώρων, σε άλλες ημερομηνίες μέσα στο χρόνο, που έχουν ως πρώτη ύλη απομεινάρια άλλων κομητών, τυχαίνει να έχουν ακτινοβόλο σημείο σε άλλους αστερισμούς, από όπου παίρνουν και το όνομα τους (π.χ. οι Διδυμίδες έχουν ακτινοβόλο σημείο στον αστερισμό των Διδύμων, κ.ο.κ).

(Εικόνα από το Sky & Telescope)

Το φεγγάρι θα αποτελέσει πρόβλημα στη βροχή των Περσειδών φέτος; Όχι ιδιαίτερα. Αν και θα δύει σχετικά αργά (κυρίως στις 11/8 οπότε και αναμένεται να δύσει στη 1 τα ξημερώματα περίπου), θα αφήσει μεν το διάστημα 1-5 ελεύθερο προς παρατήρηση αλλά και νωρίτερα, δεν θα εμποδίσει τα μεγαλύτερα/εντυπωσιακότερα μετέωρα να φανούν. Στον ακόλουθο πίνακα φαίνονται οι ώρες που δύει το φεγγάρι τις επίμαχες μέρες 9-13/8 στο κόκκινο πλαίσιο.

(Εικόνα από το http://www.timeanddate.com/)

Εικόνες από τις περσινές Περσείδες μπορείτε να δείτε εδώ. Το σόου ήταν εντυπωσιακό μετά τα μεσάνυχτα και ιδιαίτερα προς το ξημέρωμα.

Καλή απόλαυση!