Observations of Transient Luminous Events from Greece

Η δημοσιευμένη έρευνα της ομάδας μας στο επιστημονικό περιοδικό “Environmental Science Proceedings” πριν λίγες ημέρες, σχετικά με τα παροδικά φωτεινά συμβάντα (TLEs, Transient Luminous Events) όπως π.χ. τα red sprites, στην ευρύτερη περιοχή μας, αποτελεί το επιστέγασμα μιας πολυετούς πορείας, με αιχμή τη συστηματική διετή καταγραφή (2020-2022) με αποκλειστικά δικά μας μέσα, κόπο, χρόνο και χρήμα.

Είναι η πρώτη φορά που γίνεται προσπάθεια καταγραφής του είδους και της συχνότητας εμφάνισης αυτών των εκκενώσεων της μέσης και ανώτερης ατμόσφαιρας στην ευρύτερη περιοχή της Ελλάδος και πέριξ αυτής. Πριν από αυτήν την έρευνα υπήρχε ένα κενό πάνω από την περιοχή μας (π.χ. βλέπε στο τέλος τους χάρτες στο paper: “Climatology of transient luminous events and lightning observed above Europe and the Mediterranean Sea”, Surveys in Geophysics, vol. 41, pp. 167-199, 2020) και οι λόγοι για αυτό είναι συγκεκριμένοι και διαχρονικοί αλλά δεν θα ήθελα να τους αναλύσω εδώ.

Η ομάδα μας, όχι απλώς κάλυψε αυτό το κενό, αλλά παραθέτει στοιχεία πως η ευρύτερη περιοχή μας είναι από τις πιο «παραγωγικές», αν όχι η πιο «παραγωγική», στην Ευρώπη σε αυτά τα φαινόμενα, και συγκαταλέγεται σε εκείνες τις περιοχές του πλανήτη όπου αυτά εμφανίζονται πολύ συχνά (με περίοδο αιχμής από τον Οκτώβρη ως και τον Φλεβάρη).

Το «ταξίδι» αυτό που ξεκίνησε με την 1^η παρατήρηση TLEs από τον πολύ καλό φίλο και συνοδοιπόρο Δημήτρη Σαγιάκο το 2015, κλείνει έναν κύκλο με αυτή τη δημοσίευση της ομάδας μας. Είμαι περήφανος που είμαι μέλος της για πολλούς λόγους, πέρα από τους προφανείς.

Μπορείτε να βρείτε τη δημοσιευμένη έρευνά μας εδώ: https://www.mdpi.com/2673-4931/26/1/9 (Doudoulakis, C.; Papathanasiou, T.; Sagiakos, D.; Tsouras, P. “Observations of Transient Luminous Events from Greece”. Environ. Sci. Proc. 2023, 26, 9. https://doi.org/10.3390/environsciproc2023026009)

Τα συμπεράσματα της έρευνάς μας, θα παρουσιαστούν στο 16^ο Διεθνές Συνέδριο Μετεωρολογίας, Κλιματολογίας και Ατμοσφαιρικής Φυσικής, COMECAP 2023, https://www.comecap2023.gr/ το οποίο θα διεξαχθεί 25-29/9 στο Παν/μιο Δυτικής Αττικής.

 

Σεπτέμβριος από τα παλιά, αλλά "μεταλλαγμένος" κλιματικά - Κακοκαιρία "Daniel"

Τελευταία ανανέωση: 21.09.2023, 02:30.

Όσοι είναι πάνω από 35-40 χρονών σήμερα, θα έχουν ζήσει ένα συγκλονιστικά διαφορετικό κλίμα, τουλάχιστον στα κεντρικά και νότια πεδινά ηπειρωτικά τμήματα της χώρας μας (για τα οποία μπορώ να εκφέρω γνώμη), όπου μετά τα μέσα Αυγούστου ξεκινούσαν τα πρώτα φθινοπωρινά συστήματα, τα οποία έδιναν βροχές σε ολόκληρη τη χώρα. Ο Σεπτέμβρης ήταν αμιγώς φθινοπωρινός μήνας ενώ από τα τέλη Οκτώβρη ξεκινούσαν τα πρώτα σκιρτήματα του χειμώνα με χιόνια στα ορεινά και ημιορεινά πολλές φορές. Τις τελευταίες 2-3 δεκαετίες, ο Σεπτέμβρης (αλλά και ο Οκτώβρης, όπως και ο Νοέμβρης ακόμη κάποιες χρονιές) αποτελεί συνέχεια του καλοκαιριού πλέον, ενώ για τον Αύγουστο δεν συζητάμε καν.

Αυτά τα τελευταία χρόνια λοιπόν, κάποιες από τις φορές που θυμήθηκε να έρθει το φθινόπωρο τον Σεπτέμβρη, το έκανε με βίαιο τρόπο και με ρεκόρ. Ένα παράδειγμα (για την Αθήνα τουλάχιστον) είναι ο Σεπτέμβρης του 2002. 

Φέτος έχουμε ένα ακόμη παράδειγμα (4-7/9/2023, η κακοκαιρία "Daniel" όπως ονομάστηκε...) όπου μέσα σε 3 μέρες έπεσε υπερβολικά πολύ νερό σε περιοχές όπως η Θεσσαλία (τοπικά ακόμη και 1000 mm αθροιστικά, δηλαδή 2 φορές ο ετήσιος υετός της Αθήνας). Αποτέλεσμα αυτού ήταν οι εκτεταμένες πλημμύρες (π.χ. Βόλος), οι βυθίσεις ολόκληρων χωριών σε πεδιάδες (π.χ. Παλαμάς Καρδίτσας) και φυσικά νεκροί και καταστροφές.

Οι πλημμυρισμένες εκτάσεις στη Θεσσαλία με γαλάζιο. (Πηγή: https://rapidmapping.emergency.copernicus.eu/EMSR692/reporting.)

Λάσπη, μετά τις πλημμύρες στη Θεσσαλία και η εκροή της προς το Αιγαίο, όπως φάνηκε από τον δορυφόρο Sentinel 2. (Πηγή: https://twitter.com/i_ameztoy/status/1702407570189951444.)

Η κακοκαιρία αυτή, περνάει στη λίστα των «ιστορικών» και «ακραίων» για τη χώρα μας, ενώ οι κλιματολόγοι έχουν εκφράσει ήδη την πεποίθησή τους ότι πρόκειται για μια συνέπεια της κλιματικής αλλαγής. Προέκυψε από μία αποκομμένη ψυχρή αέρια μάζα («ψυχρή λίμνη») στη μέση τροπόσφαιρα και κατέληξε στη χώρα μας ως συνέπεια του «εμποδισμού» (omega blocking) από τις υψηλές πιέσεις στην κεντρική και δυτική Ευρώπη (κάτι που είχε ως συνέπεια, ρεκόρ ζέστης για αυτόν τον μήνα στην Αγγλία με μέγιστες θερμοκρασίες 33 βαθμών Κελσίου) και εντυπωσιακές δορυφορικές φωτογραφίες (για αυτήν την εποχή) με ολόκληρη την κεντροδυτική Ευρώπη και την Αγγλία ανέφελες για πολλές ημέρες!

Στη χώρα μας, από τις πλημμύρες χτυπήθηκε περισσότερο η Θεσσαλία, ενώ τα ακραία ύψη αθροιστικής βροχόπτωσης οφείλονται στον συνδυασμό της αργής κίνησης του συστήματος  στην περιοχή μας (διατηρώντας τις συγκλίσεις στις ίδιες περιοχές για πολλές ώρες) και της ιδιαίτερα αυξημένης θερμοκρασίας της θάλασσας (συνεισφέροντας στη δυναμική και τον εμπλουτισμό της υπερκείμενης αέριας μάζας με υδρατμούς).

Στις ακόλουθες δορυφορικές φωτογραφίες από EUMETSAT το βράδυ της 8/9 και από Sentinel 3 στις 11/9, παρατηρούμε αυτό το καιρικό σύστημα το οποίο μετατράπηκε σε Medicane («Μεσογειακός κυκλώνας», δηλαδή κυκλώνας με τροπικά χαρακτηριστικά αλλά ασθενέστερος από τους γνωστούς τροπικούς κυκλώνες στον κόλπο του Μεξικού), οδεύοντας προς τις ακτές της βόρειας Αφρικής και περνώντας πάνω από τη Λιβύη αντίστοιχα, όπου προκάλεσε καταστροφές ενώ οι νεκροί εκεί υπολογίζεται να είναι πάνω από 10000! (6000 νεκροί και 8000 αγνοούμενοι ως τις 13/9).

Πηγές: EUMETSAT https://www.eumetsat.int/ και Copernicus: https://twitter.com/sentinel_hub.

Δείτε εδώ την κίνηση του συστήματος από την κάθοδό του από τα Βαλκάνια, μέχρι την προσέγγισή του (ως medicane πλέον), στη βόρεια Αφρική:

Full timelapse of Storm #Daniel ⛈️

Daniel brought devastating flooding to central Greece as the system stalled in the Mediterranean Sea.

When the system finally moved south, it strengthened into a Medicane tropical-like system before landfalling near Benghazi, Libya. pic.twitter.com/nCs0icxua3

— Zoom Earth (@zoom_earth) September 10, 2023

 

Στην Αθήνα, η πιο δύσκολη μέρα της κακοκαιρίας ήταν η Τετάρτη 6/9, όπου σημειώθηκαν αλλεπάλληλες καταιγίδες, μία το πρωί προερχόμενη από Σαρωνικό που επηρέασε κυρίως τα κεντρονότια τμήματα του Λεκανοπεδίου, μία ισχυρή στις 4-6 το απόγευμα με microburst, άλλη μία στις 7-9 το βράδυ και μία εντυπωσιακή υπερκυτταρική καταιγίδα με περιστροφή όλου του κυττάρου (βλέπε βίντεο μετά το 0:35' https://youtu.be/pPHs4vwVkUc?si=ZmynN5BAf__GMIna) και μετά παροδικές καταιγίδες ως και το πρωί της Πέμπτης. 

Ίσως να μιλάμε για tornadic supercell διότι στο 0:38 του παραπάνω βίντεο φαίνεται μια υποψία για funnel. Δύσκολο να διακρίνω. Αν υπάρχει πληροφορία γενικότερα για κάποιο σιφώνι ξηράς ή θάλασσας στην Αττική εκείνες τις ώρες, ενημερώστε με, ώστε να το βάλω στη βάση δεδομένων με το όνομά σας. 

Την ίδια ώρα, ο Φίλιππος Κολποδίνος καταγράφει το ίδιο πράγμα από πολύ πιο κοντινή απόσταση. Δυστυχώς το κτήριο μας εμποδίζει αλλά φαίνεται να έχουμε ένα καλοσχηματισμένο funnel στο ίδιο σημείο. Κρίνοντας και από τις δυο οπτικές γωνίες, έχουμε funnel τουλάχιστον.

Παρατηρήστε τη γωνία του RM (Right-Moving spc) σε σχέση με το ανεμολογικό πεδίο στο 1ο km στον οδογράφο πάνω δεξιά, από τα δεδομένα της ραδιοβόλησης στις 6/9, 12Ζ. Είναι σχεδόν κάθετα, υποδηλώνοντας streamwise vorticity, κάτι που ευνοεί σίφωνα σε περίπτωση δημιουργίας RM spc.

Σε αυτό το σημείο δεν μπορώ να μην σχολιάσω την έλλειψη έκτακτων ή ακόμη και κάποιων τακτικών ραδιοβολήσεων (π.χ. 5/9, 12Ζ) για ένα τέτοιο καιρικό σύστημα για το οποίο η ίδια η ΕΜΥ έχει εκδώσει τόσα έκτακτα (και ορθώς). Για τις 6/9 ευτυχώς είχαμε 2 ραδιοβολήσεις, πάλι καλά και τα δεδομένα τους είναι σημαντικά για όσους παρακολουθούν τον καιρό και μαθαίνουν από αυτόν. Στην Ελλάδα πάντως, συνεχίζουμε να μην έχουμε ούτε τα βασικά δεδομένα, μετά τη λαίλαπα των μνημονίων κυρίως. Δεν γνωρίζω ποιος φταίει για αυτό σήμερα, όμως είναι και αυτό δείγμα της κατάστασης που βρίσκεται η Μετεωρολογία στη χώρα μας. 

Παρατηρήστε και την εικόνα του radar του ΕΑΑ την ίδια στιγμή.

Πηγή: https://nowcast.meteo.noa.gr/el/radar/.

Μεσοσταθμικά στην Αθήνα έπεσαν περί τα 100 mm (ο σταθμός της Κυψέλης 115.5 mm στις 3 ημέρες της κακοκαιρίας με τα 102 από αυτά να πέφτουν την Τετάρτη). Στον ακόλουθο χάρτη, φαίνονται οι ηλεκτρικές εκκενώσεις πάνω από την Αθήνα την Τετάρτη.

Πηγή: https://meteonetwork.eu/en.

Εδώ ακολουθεί ένας χάρτης από τον δορυφόρο GPM των NASA / JAXA ο οποίος απεικονίζει τις περιοχές με τις μεγαλύτερες ραγδαιότητες στη χώρα μας σε αυτήν την κακοκαιρία. Βλέπετε κάτι που έχουμε τονίσει πολλές φορές στο παρελθόν, ότι η περιοχή του λεκανοπεδίου εμφανίζει μεγάλες ραγδαιότητες (κάτι που επιβεβαιώνεται και από τα δεδομένα των επίγειων σταθμών).

Εδώ βλέπετε σύγκριση των 8 μεγαλύτερων αθροιστικών υετών ανάμεσα στον Daniel και τον Ιανό, από το meteo. Κατά μέσο όρο, ο υετός του Daniel, σε αυτόν τον πίνακα, είναι ο τριπλάσιος του Ιανού.

Πηγή: https://www.meteo.gr/article_view.cfm?entryID=2923.

Παραθέτω κάποιες στιγμές από τις 3 νύχτες της κακοκαιρίας από Σαρωνικό, Αιγαίο και Αθήνα.

Η ακόλουθη φωτογραφία μακράς έκθεσης, είναι από τον Θάνο Μανώλη, το βράδυ της 6/9 στην Αθήνα, δείγμα της μεγάλης ηλεκτρικής δραστηριότητας στην πόλη. 

Ο Δημήτρης Σαγιάκος, το ίδιο βράδυ, από Αρτέμιδα, τράβηξε τα ακόλουθα (πατήστε το f για να οδηγηθείτε στην ανάρτησή του στο facebook). 

Κάποιες εντυπωσιακές φωτογραφίες από αυτήν την κακοκαιρία και από τον Χρήστο Παπασούλη, από το Χαϊδάρι, ακολουθούν.

Ο Θανάσης Παπαθανασίου ήταν στην Εύβοια και τράβηξε τα ακόλουθα πλάνα από την κακοκαιρία. (πατήστε το f για να οδηγηθείτε στην ανάρτησή του στο facebook).

---------------------------------------------------------------------------

Τα (κόκκινα) σημάδια από τις φωτιές (κυρίως Βόλος και Αν. Μακεδονία – Θράκη) και τα γαλάζια από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία. Δεδομένα από Sentinel 2. Πηγή: https://flic.kr/p/2p3AaFt.

---------------------------------------------------------------------------

Θα μπει και άλλο υλικό εν καιρώ.